Dạy trẻ phương pháp tư duy

Tài liệu :
http://www.mediafire.com/?idmuk5fk52mb5s5
http://www.mediafire.com/?cy54p84jxprxtcb
http://www.mediafire.com/?w25t2ny22p26gv9
http://www.mediafire.com/?mae6fal4re7dx6e
http://www.mediafire.com/?6mf7s0bgvcj7k47

PHẦN 1: CÁC PHƯƠNG PHÁP CHUNG DẠY KỸ NĂNGTƯ DUY

1. Tại sao con biết (How did you know?)

Sau những câu nhận xét hoặc trả lời của bé, bạn hãy hỏi bé cái gì đã dẫn bé tới suy nghĩ như vậy.
Ví dụ:

Con nói là trời sắp mưa. Tại sao con lại biết thế?
Con nghĩ là bạn Tom sẽ rất vui. Tại sao con lại nghĩ thế?
Cái này giá tiền là $14.87. Con làm thế nào mà tính ra được như thế?
Con thích chiếc đồng hồ này hơn. Con đã nghĩ gì khi quyết định việc này?

Nếu như bé không chịu trả lời bạn, bạn hãy thử đưa ra suy nghĩ của chính bạn cho bé nghe như là một ví dụ. Sau đó hỏi bé về một việc gì đó bé quan tâm tới, cùng với những câu hỏi và gợi ý, hãy giúp bé nói lên suy nghĩ của mình cho tới khi bé cảm thấy thoải mái nói lên điều đó.

Phương pháp này sẽ giúp bé học cách nghĩ về những suy nghĩ của chính bé (metacognition) và diễn đạt những ý nghĩ này cho người khác một cách rõ ràng. Luyện tập cả 2 kỹ năng này sẽ khuyến khích khả năng hiểu sâu và thói quên suy nghĩ mọi việc tới nơi tới chốn.

2. Đặt những câu hỏi không có câu trả lời đúng (Ask "no right answer" questions)

Tạo thói quen đặt cho bé những câu hỏi mở và không có đáp án chính xác mà chính bạn cũng không hề có câu trả lời sẵn. Ví dụ, thay vì đặt câu hỏi "Con bọ này có bao nhiêu cái chân?", hãy đặt câu hỏi "Con sẽ làm gì nếu như con là một con bọ và có chừng nấy cái chân?"

3. Bố/Mẹ rất vui vì con đã hỏi (Glad you asked)

Hãy dạy và khuyến khích bé học cách yêu cầu bạn và những người khác giải thích ý nghĩ của các từ, các câu, các khái niệm mà bé chưa hiểu. Chú ý nên dành cho bé một chút thời gian để bé tự suy nghĩ sau khi bạn gợi ý những câu tương tự như sau.

Mẹ chưa hiểu những gì con vừa nói lắm, mẹ muốn biết chắc là mẹ hiểu rõ ý con. Con có thể nói lại bằng cách khác có được không?

Bố rất mừng là con đã hỏi bố. Bố mong là sau này con sẽ luôn hỏi lại bố như thế nếu như con chưa hiểu rõ ý của bố.

Con có chắc là con hiểu ý nghĩa của từ đó/việc đó không? Nếu con chưa chắc chắn thì nhất định là con nên hỏi lại. Con muốn hiểu rõ mọi chuyện đúng không.

Cách tốt nhất là con nên luôn hiểu rõ câu hỏi trước khi con trả lời.

4. Con nói thêm nữa đi (Say some more)

Tiếp nối những câu nhận xét của bé bằng những câu tương tự như sau để khuyến khích bé suy nghĩ sâu hơn:

Con nói thêm về chuyện đó nữa đi, con còn nghĩ gì nữa?
Con nghĩ thế nào về chuyện đó? Tại sao nó lại tốt/xâu, buồn/vui, đáng sợ hay không?
Chuyện gì có thể xảy ra tiếp theo nhỉ? Con có đoán được không?
Con thích phần nào nhất? Tại sao lại thế?

Mở rộng và đào sâu các ý tưởng không những giúp chúng ta suy nghĩ thêm cẩn thận về chủ đề hiện tại, mà nó con khuyến khích sự quan tâm, sáng tạo và khả năng phân tích.

5. Đó là một cách suy nghĩ rất hay và lý do là ... (That's good thinking and here's why)

Luôn khen ngợi bé khi bé có cách suy nghĩ tốt. Việc khen ngợi quá trình suy nghĩ một cách cụ thể rất quan trọng, hơn là chỉ khen ngợi những suy nghĩ của bé, vào chất lượng của những ý tưởng mà bé nêu ra.

Bố/Mẹ rất ấn tượng khi thấy con dành thời gian ngồi ngẫm nghĩ về quyết định này. Bố/Mẹ rất tự hào về con vì biết bao công sức con đã bỏ vào việc này.

Con có rất nhiều những ý tưởng sáng tạo khi con tưởng tượng mình sẽ làm gì nếu như con là một con bọ. Cách suy nghĩ của con rất hay.

6. Bố/Mẹ nghĩ như thế này (Here's how I'm thinking)

Nói to thành lời những suy nghĩ của bạn để bé học tập được cách suy nghĩ về những vấn đề khác nhau.

Con làm bố/mẹ nhớ tới lần __________ vì nó có một số điểm tương tự như sau ________
Mẹ phải quyết định xem tối nấu ăn món gì. Mẹ phải tính xem chuẩn bị các thứ mất bao lâu, trong tủ lạnh đã có sẵn những gì rồi.
Bố thấy vừa nên đi mà lại vừa không nên đi. Bố không muốn phải dạy sớm, nhưng mà bố lại muốn đi câu cá với bác vì lâu lắm bố không gặp bác. Bố phải xem xét các lý do nên đi và không nên đi, xem cái nào quan trọng hơn rồi bố sẽ quyết định.
Con suy nghĩ như vậy rất tốt. Việc này không có một câu trả lời cố định nào cả. Bản thân mẹ thì nghĩ là _________

7. Đưa ra những hỗ trợ tạm thời cho trẻ (Provide temporary supports)

- đưa ra các ví dụ
- chia nhỏ vấn đề thành những bước nhỏ dễ làm hơn
- đưa ra gợi ý và đầu mối
- khuyến khích và khen thưởng những lần thành công dù nhỏ
- cho trẻ cơ hội có kế hoạch để suy nghĩ
- nhắc nhở nhiều lần

8. Những từ vựng phức tạp

Tạo thói quen cho bản thân dùng những từ phức tạp để bé có cơ hội học từ.

Có phải con nghe mẹ dùng từ đó không? Có phải con tự tìm hiểu ý nghĩa của từ đó không?
Con học từ đó lúc nào vậy? Con thông minh quá

PHẦN 2: CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY KỸ NĂNG TƯ DUY PHÂN TÍCH

1. Con nghĩ là có chuyện gì sẽ xảy ra tiếp? (What do you think will happen next?)

Khuyến khích bé phát triển thói quen cách suy nghĩ phán đoán trước trong những tình huống khác nhau. Đây là một kỹ năng rất quan trọng, nhất là khi đọc, trong khoa học, và những tình huống xã hội. Ví dụ:

Con nghĩ là chuyện gì sẽ xảy ra trong câu chuyện con đang đọc? Con dùng những đầu mối nào? Tại sao con lại nghĩ như vậy?

Đố con biết chuyện gì sẽ xảy ra nếu con để bột nặn ngoài trời nắng? Con nghĩ là bao lâu thì sẽ thành như vậy?


Con thử đoán xem chuyện gì sẽ xảy ra nếu như con không bắt đầu làm bài tập về nhà từ bây giờ?

Nếu con mời bạn Fred sang chơi mà không mời bạn Juan, con thử nghĩ xem mỗi bạn sẽ cảm thấy như thế nào?

2. Liệt kê những lý do hai chiều, ủng hộ và phản bác (What are some reasons for and against?)

Giúp bé tập cách ra quyết định. Khi bé đối mặt với một lựa chọn nên hay không nên làm điều gì đó, hãy giúp bé liệt kê những lý do nên và những lý do không nên, so sánh giữa hai bên và ra quyết định. Cách này tốt nhất khi bạn có thể chấp nhận cả hai sự lựa chọn và bé có thể tự chịu trách nhiệm khi ra quyết định cho bản thân.

Con đang phân vân không biết là con có nên đi với bố ra cửa hàng không có phải không? Con nghĩ xem tại sao con nên đi và tại sao con không nên đi.

Con phân vân không biết có nên dùng tiền của con để mua món đồ chơi này không. Con nghĩ thử xem tại sao con nên mua và tại sao không nên mua.

Khuyến khích bé dành thời gian để nghĩ và đưa ra ít nhất 2 lý do nên và 2 lý do không nên trước khi ra quyết định.

3. Nhờ người khác giúp đỡ (Use a lifeline)

Giúp bé nhận ra rằng không phải ai cũng biết tất cả mọi thứ. Chúng ta có thể dựa vào bạn bè, người quen biết, thư viện, internet để tìm hiểu ra vấn đề.

Cái xe này cần phải sửa chữa nhưng mà mình lại không biết phải mang nó đi sửa ở đâu. Mình có thể tìm trong sổ điện thoại. Mình có thể hỏi bạn bè và người quen biết...

4. Con thuyết phục mẹ đi (Convince me!)

Dạy trẻ hiểu được giá trị về sự đúng đắn và chính xác. Đôi khi trẻ con đưa ra những ý tưởng rất hay. Có những lúc, bạn chỉ cần nói "Ý tưởng đó rất phức tạp và sáng tạo, nhưng mà mẹ vẫn chưa hoàn toàn bị thuyết phục". Nếu bạn có thời gian, bạn có thể cùng bé đào sâu thêm tư duy và khả năng giải thích vấn đề của bé.

Bé có thể kết luận những sự việc không mang tính thuyết phục cho lắm "Diễn viên điện ảnh nào cũng hạnh phúc cả". Hoặc bé có thể phát biểu những điều bạn không biết chắc là có đúng hay không "Hôm nay một hành tinh mới đã được các nhà khoa học phát hiện ra". Trong những trường hợp như vậy, bạn có thể nói "Con thuyết phục mẹ nữa xem nào, tại sao con biết chuyện đó là đúng?" hoặc "Thế à, con phải chứng minh cho mẹ việc đó đi". Bạn có thể cùng con nghiên cứu về vấn đề đó qua internet, sách báo. Ghi nhớ rằng dù bé đúng hay không, bạn cần nói chuyện nhẹ nhàng với con và lời nói luôn cần mang tính hỗ trợ.

5. Những cái này khác nhau và giống nhau ở chỗ nào? (How are they similar and different?)

Hãy cùng với bé khám phá những điểm giống và khác nhau giữa các vật thể, sinh vật, hành động, v.v.

Bạn A và bạn B có điểm gì giống nhau và khác nhau?

Mình hãy tìm những điểm tương tự và khác nhau giữa những màu này?

Đọc tin tức trên mạng internet và đọc trên báo khác nhau như thế nào?

6. Con muốn cái này hơn hay cái kia hơn (Would you prefer...?)

Hãy để cho trẻ tự tưởng tượng, ra quyết định, lập luận, và thực hành việc giãi bày những suy nghĩ của bé qua những câu hỏi của bạn.

Nếu có một kỳ nghỉ hè, con muốn đi ra biển hay đi lên mặt trăng? Tại sao?
Nếu chỉ trong một ngày thôi, con muốn biến thành thỏ hay thàng khỉ (hoặc nhà vũ trụ hay nhà thám hiểm đại dương)? Cho mẹ biết ít nhất 2 lý do.
Chiều nay con muốn đi dạo hay muốn chơi trò chơi? Tại sao con lại chọn điều đó?

7. Mổ xẻ vấn đề

Phương pháp này đi đôi với phương pháp "lý do nên và không nên" và "hãy cùng động não".

Bước 1: Đặt vấn đề một cách đơn giản và rõ ràng. Con không biết quyết định sẽ mời ai đi dự sinh nhật con.
Bước 2: Phân tích vấn đề. Tại sao đây lại là vấn đề? Vấn đề đối với ai? Con muốn đi chơi bowling nhân ngày sinh nhật, nhưng vì mình không có nhiều tiền nên con chỉ có thể mời vài bạn thôi. Con sợ là con sẽ làm các bạn khác buồn vì không được mời.
Bước 3: Liệt kê các phương án khả thi.
Con có thể tự bỏ tiền túi ra mời thêm các bạn.
Con có thể tổ chức sinh nhật tại nhà và mời nhiều người hơn.
Con có thể tổ chức 2 bữa sinh nhật, một tại nhà và một đi bowling
Bước 4: Liệt kê các lý do nên và không nên.
Nếu con tự bỏ tiền ra thì con sẽ không còn nhiều tiền để dành mua xe đạp mới.
Sinh nhật đi bowling sẽ rất vui nhưng mời các bạn tới chơi trò chơi tại nhà cũng sẽ vui.
Bước 5: Ra quyết định. Con sẽ đi chơi bowling với gia đình vào đúng ngày sinh nhật còn cuối tuần con sẽ mời các bạn tới nhà chơi.
Bước 6: Đánh giá sự thành công của quyết định. Sau buổi sinh nhật mời các bạn, con và mẹ sẽ nói chuyện xem quyết định của con có sáng suốt không nhé.

8. Thử và sai (Trial and error)

Giúp bé học những phương thức khác nhau và cải thiện thêm sau mỗi bài học.
- Xây tòa lâu đài bằng cát thật cao: hãy thử những khuôn khác nhau, lượng nước cho vào cát
- Thay đổi quy trình buổi sáng để không làm mọi việc không quá vội vàng: thử những trình tự khác nhau - mặc quần áo, đánh răng, chải đầu, đi giày, ăn sáng.
- Cách tiêu tiền: Đề dành tiền lâu hơn để mua món đồ to hơn, hoặc tiêu số tiền nhỏ hơn. Giúp bé lên kế hoạch trước.

9. Con nghĩ cái này hoạt động thế nào? (How do you think this works?)

Hỏi bé những câu hỏi đơn giản khi bạn và bé cùng dùng những vật dụng máy móc nào đó. Có thể cả bạn và bé đều không biết rõ câu trả lời nhưng bạn có thể cùng bé tìm hiểu.
- máy cắt cỏ
- xe ô tô
- toa lét
- máy rửa bát
- vòi phun nước
- xe chở rác
Maria Chesley Fisk - Teach your kids to think!

theo blog chuyentrecon.blogspot.com
 ............................................................................................................................